Εξωσωματική γονιμοποίηση: γιατί δε μένω έγκυος; επανειλημμένη αποτυχία εμφύτευσης
Γράφει ο
Μεταξάς Ηλίας
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ
Τι είναι η εμφύτευση εμβρύου;
Η εμφύτευση είναι η διαδικασία με την οποία το έμβρυο το οποίο βρίσκεται στο στάδιο της βλαστοκύστης προσκολλάται στο μητρικό ενδομήτριο, ξεκινώντας την κύηση. Αποτελείται από 3 φάσεις κατά τις οποίες τα εμβρυϊκά κύτταρα αρχικά έρχονται σε επαφή με το
επιθήλιο του ενδομητρίου. Αργότερα η βλαστοκύστη προσκολλάται στο επιφανειακό στρώμα του ενδομητρίου και στη συνέχεια εισβάλλει πλήρως στον ενδομητρικό ιστό.
Η εμφύτευση συνήθως επιβεβαιώνεται με υπερηχογράφημα με οπτική επιβεβαίωση της παρουσίας του σάκου κύησης στην ενδομήτρια κοιλότητα.
Πότε μπορούμε να διαγνώσουμε επαναλαμβανομένη αποτυχία εμφύτευσης εμβρύου;
Είναι μια κατάσταση που προκύπτει από την αποτυχία ενός διαδοχικού αριθμού κύκλων
εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) στους οποίους θεωρητικά θα έπρεπε να έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη.
Ως πιο ακριβής ορισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί η αποτυχία επίτευξης θετικού αποτελέσματος μετά τη μεταφορά 1-2 εμβρύων καλής ποιότητας σε τρεις διαφορετικούς κύκλους.
Ποια είναι τα αίτια για την αποτυχία εμφύτευσης εμβρύου;
Σε γενικές γραμμές, οι παράγοντες της αποτυχίας της εμφύτευσης μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε εμβρυϊκούς, μητρικούς και συστηματικούς.
- Εμβρυϊκοί παράγοντες:
Γνωρίζουμε ότι ένας από τους κύριους παράγοντες που συμβάλλει στην αποτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι το υψηλό ποσοστό χρωμοσωμικών ανωμαλιών των εμβρύων. Με την αύξηση της ηλικίας της μητέρας, η συχνότητα των χρωμοσωμικών ανωμαλιών στα ώριμα ωάρια αυξάνεται σημαντικά.
Μελέτες έχουν δείξει ότι μετά την ηλικία των τριάντα, το ποσοστό των χρωμοσωμικών ανωμαλιών στα ωάρια (και επομένως στα έμβρυα) αρχίζει να αυξάνεται σημαντικά.
Το ποσοστό συνεχίζει να αυξάνεται με την προχωρημένη ηλικία των γυναικών, έτσι ώστε περί τα σαρανταπέντε ένα πολύ υψηλό ποσοστό εμβρύων έχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες (πάνω από 75%).
Γνωρίζουμε ότι η χρωμοσωμική κατάσταση του εμβρύου επηρεάζει την ικανότητά του να εμφυτεύεται σωστά. Τα χρωμοσωμικά φυσιολογικά (ευπλοειδή) έμβρυα, ανεξάρτητα από την ηλικία της μητέρας, έχουν μικρότερο ποσοστό αποτυχίας εμφύτευσης. Εκτός από τη γενετική, η ποιότητα των εμβρύων από μορφολογική άποψη παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην εμφύτευση. Ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες, ένα έμβρυο που χαρακτηρίζεται ως καλής ποιότητας έχει υψηλότερη δυνατότητα εμφύτευσης από ένα έμβρυο χαμηλότερης μορφολογικής ποιότητας.
- Παράγοντες μήτρας:
Μια δεκτική μήτρα είναι υψίστης σημασίας για να πραγματοποιηθεί σωστά η εμφύτευση. Μερικές από τις ανωμαλίες της μήτρας που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την εμφύτευση είναι οι ανατομικές ανωμαλίες (διάπλασης, διαφράγματα, συμφύσεις, πολύποδες, ινομυώματα) αλλά και η παρουσία λεπτού ενδομητρίου.
Εξίσου σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη δεκτικότητα του ενδομητρίου είναι η παρουσία υδροσάλπιγγας, η αδενομύωση, η χρόνια ενδομητρίτιδα, η αλλοίωση του ενδομήτριου μικροβιώματος ακόμα και η παρουσία αυξημένης μυομητρικής δραστηριότητας.
- Συστηματικοί παράγοντες:
Είναι πια γνωστό ότι η εμφύτευση είναι μια εξαιρετικά περίπλοκη διαδικασία στην οποία υπάρχουν δύο πρωταγωνιστές (έμβρυο και μήτρα), αλλά και η οποία περιλαμβάνει μια σειρά άλλων παραγόντων που θα μπορούσαν να είναι καθοριστικοί.
Μεταξύ των πιο μελετημένων από αυτούς τους παράγοντες για την πιθανή εμπλοκή τους στην αποτυχία εμφύτευσης είναι η ύπαρξη θρομβοφιλίας, η εμπλοκή του ανοσοποιητικού συστήματος και αυτοί που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής.
Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις για την αποτυχία εμφύτευσης;
Όπως περιγράφηκε προηγουμένως, οι πιθανές αιτίες επαναλαμβανόμενης αποτυχίας εμφύτευσης είναι πολυάριθμες και ορισμένες δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί, επομένως η εύρεση μιας γενικής λύσης σε αυτήν την κατάσταση είναι ιδιαίτερα περίπλοκη.
Θα πρέπει να εξεταστούν τα ακόλουθα:
- Πραγματοποίηση προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου (PGT-A) και μεταφορά χρωμοσωμικά φυσιολογικών εμβρύων.
- Μεταφορά εμβρύου σε στάδιο βλαστοκύστης: παρέχει καλύτερη επιλογή εμβρύων και παράγει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα του εμβρύου που πρόκειται να μεταφερθεί.
- Έλεγχος για θρομβοφιλία και ύπαρξη αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων λαμβάνοντας επίσης υπόψη πιθανό προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό αυτοάνοσων νοσημάτων.
- Ο έλεγχος για συγκεκριμένους ανοσολογικούς δείκτες που να σχετίζονται με τις επανειλημμένες αποτυχίες εμφύτευσης, αλλά και στοχευμένες ανοσολογικές θεραπείες είναι υπό μελέτη και δεν εφαρμόζονται ευρέως προς το παρόν.
- Σε περιπτώσεις υπέρμετρης διέγερσης των ωοθηκών (σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών) συνιστάται η αποφυγή της εμβρυομεταφοράς στον ίδιο κύκλο, η κατάψυξη των εμβρύων και η μεταφορά τους σε δεύτερο χρόνο.
- Η διαγνωστική υστεροσκόπηση πρέπει να γίνεται όταν υπάρχει υποψία παθολογιών της ενδομήτριας κοιλότητας και χειρουργική διόρθωση τους όπου αυτόεπιβεβαιώνεται.
- Τεστ δεκτικότητας του ενδομητρίου. Η λογική του βασίζεται στη θεωρία του αποσυγχρονισμού μεταξύ του ενδομητρίου και του εμβρύου ως συνέπεια της μετατόπισης του παραθύρου εμφύτευσης. Ωστόσο, προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία για τη συστηματική σύστασή του.
- Σε περιπτώσεις όπου απουσιάζουν έμβρυα με φυσιολογικό DNA προτείνεται η δωρεά ωαρίων ως λύση στην εμβρυϊκή αιτία της επανειλημμένης αποτυχίας εμφύτευσης.
- Η μείωση του σωματικού βάρους όταν ο δείκτης μάζας σώματος είναι πάνω από 25 βελτιώνει την ισορροπία στην έκκριση των ορμονών (γοναδοτροπινών) από την υπόφυση του εγκεφάλου.
- Η διακοπή του καπνίσματος είναι υψίστης σημασίας. Το τσιγάρο ευθύνεται για χαμηλότερα επίπεδα οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών, διαταραχές στη λειτουργία του ωχρού σωματίου και στην εμφύτευση του εμβρύου. Επίσης μειώνει την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στο έμβρυο.
- Η προώθηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να βελτιώσει την πρόγνωση στην ασθενή που υποβάλλεται σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.