Εξωσωματική γονιμοποίηση με δότες
Σκέψεις & διλήμματα ζευγαριών
Γράφει η
Σουροπάνη Μαρία
Ψυχολόγος
Συμβουλευτική Υπηρεσία & Ψυχολογική Υποστήριξη
Μονάδα ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ
Καθημερινά στην κλινική μας πρακτική ερχόμαστε σε επαφή με ζευγάρια που καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια, τόσο σωματική, όσο και ψυχική, ώστε να αποκτήσουν παιδί μέσω των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Η επιλογή με τη συμμετοχή δότη ή δότριας αποτελεί σήμερα μια αποδεκτή και διαδεδομένη λύση για τα υπογόνιμα ζευγάρια. Ωστόσο η μέθοδος αυτή για τα περισσότερα ζευγάρια δημιουργεί κάποια ερωτήματα και ηθικά διλήμματα. Για παράδειγμα, τα άτομα που καταφεύγουν στη χρήση δωρητών, καλούνται να αποφασίσουν για το αν θα αποκαλύψουν ή θα αποκρύψουν το γεγονός από τους δικούς τους ανθρώπους ή και από το ίδιο τους το παιδί, καθώς συχνά αναρωτιούνται «ποια είναι η σωστή ώρα και σωστός τρόπος» για να αποκαλυφθεί η αλήθεια στο παιδί.
Επιπλέον, μέσα στα ζητήματα που καλούνται να επεξεργασθούν τα ζευγάρια που αποκτούν παιδί με τη συμμετοχή δότη ή δότριας είναι εκείνο της απώλειας της γενετικής συνέχειας, αυτού του μυστικού και τέλος της ανωνυμίας των δοτών.
Τα τελευταία χρόνια, βέβαια, αρχίζει να ενθαρρύνεται όλο και περισσότερο η ιδέα της αποκάλυψης, καθώς όλο και νεότερες έρευνες δείχνουν πως δεν παρουσιάζεται κάποια αρνητική συνέπεια στη σχέση μητέρας – παιδιού, στην ποιότητα της γονεϊκότητας ή στη συναισθηματική υγεία των παιδιών, παρά την έλλειψη γενετικής σχέσης μεταξύ μητέρας και παιδιού.
Διαδικασία αποκάλυψης
Ωστόσο, οι περισσότεροι γονείς περιγράφουν τη διαδικασία αποκάλυψης ως αρκετά επώδυνη και δύσκολη, καθώς αναρωτιούνται τι ερωτήσεις μπορεί το παιδί να τους υποβάλει και πώς θα απαντήσουν σ’ αυτές. Ακόμη, φοβούνται την «απόρριψη» που μπορεί να εισπράξουν από το παιδί τους, όμως σε όλες τις έρευνες οι γονείς δηλώνουν ανακουφισμένοι και ήρεμοι μετά την αποκάλυψη, ενώ αναφέρουν πως δε μετάνιωσαν για την επιλογή τους.
Αντιδράσεις των παιδιών
Έρευνες που έχουν παρακολουθήσει και καταγράψει την αντίδραση και γενικότερα τη συμπεριφορά των παιδιών μετά την αποκάλυψη της γενετικής τους προέλευσης φαίνεται να ποικίλλει. Οι πιο συχνές αντιδράσεις των παιδιών φαίνεται να είναι:
- περιέργεια
- ουδέτερη συμπεριφορά
- απουσία αντίδρασης
Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι τα ποσοστά αποκάλυψης στη δωρεά ωαρίων είναι πολύ υψηλότερα από ότι στη δωρεά σπέρματος και κυμαίνονται μεταξύ 38%-88%. Σύμφωνα με κάποιες έρευνες η επιθυμία αποκάλυψης ή απόκρυψης εξαρτάται από την επιλογή ταυτοποιημένης ή ανώνυμης δότριας. Διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι τα ζευγάρια τα οποία επέλεγαν να γνωρίζουν τη δότρια είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιθυμούν να αποκαλύψουν τα γεγονότα της σύλληψης στο παιδί τους.
Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία;
Ένα άλλο ερώτημα που απασχολεί τα ζευγάρια είναι ποια θεωρείται κατάλληλη ηλικία για τη διαδικασία της αποκάλυψης της πραγματικότητας στα παιδιά. Αυτό γιατί είναι αρκετά δύσκολο για ένα παιδί στη νηπιακή ηλικία να κατανοήσει θέματα που έχουν να κάνουν με γενετική, βιολογία και κληρονομικότητα. Σύμφωνα με αμερικανική έρευνα, αυτό αρχίζει να γίνεται στην ηλικία των 7 – 8 ετών, οπότε και είναι καλύτερο να ξεκινούν τέτοιες συζητήσεις. Όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι στα παιδιά που έχουν συλληφθεί από δότες και οι γονείς μίλησαν για τη σύλληψή τους στην πρώιμη παιδική ηλικία παρουσίασαν περισσότερη περιέργεια, λιγότερο άγχος και μεγαλύτερη προσαρμογή σε σύγκριση με εκείνους των οποίων οι οικογένειες αποκαλύπτουν αργότερα.
Ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών
Επιπλέον υπάρχουν σκέψεις και ερωτήματα για την ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών που συλλαμβάνονται μέσω της δωρεάς ωαρίων/ σπέρματος. Από την πρώιμη παιδική ηλικία έως την εφηβεία, τα παιδιά που έχουν συλληφθεί μέσω της συγκεκριμένης μεθόδου δεν διαφέρουν από παιδιά που έχουν συλληφθεί με φυσικό τρόπο ή από ART με δικές τους γαμέτες, όπως μετράται από διάφορους δείκτες κοινωνικό-συναισθηματικής ανάπτυξης όπως συναισθηματικά συμπτώματα, προβλήματα συμπεριφοράς, υπερκινητικότητα, κοινωνική συμπεριφορά και την ποιότητα των σχέσεων με τους συνομηλίκους.
Βέβαια σε όλη αυτή τη διαδικασία είναι σημαντική η συνεργασία με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας που θα επιτρέπει στα ζευγάρια να επεξεργασθούν τα πολύπλοκα ζητήματα και τις απώλειες που ενέχονται στην απόκτηση παιδιού με σπέρμα δότη/δωρεά ωαρίων καθιστώντας εφικτή την αναγνώριση του ανομολόγητου και ξεπερνώντας το φόβο αυτού που δεν λέγεται.
Κλείνοντας, είναι βέβαιο ότι η σημερινή οικογένεια χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη ποικιλία και πολυπλοκότητα. Χρειάζεται, λοιπόν, να έχουμε στο νου μας πως κάθε μορφή οικογένειας αντιμετωπίζει διαφορετικές προκλήσεις, έχει τους δικούς της περιορισμούς αλλά και το δικό της δυναμικό. Άλλωστε και τα αποτελέσματα πρόσφατων αλλά και παλαιότερων ερευνών συμφωνούν πως η λειτουργικότητα της οικογένειας δεν καθορίζεται από τη σύνθεση και τη μορφή της αλλά από τις οικογενειακές διεργασίες και την ποιότητα των σχέσεων.
